Adviesbureau Theo van Dam

Advies vanuit cliënt perspectief

Home - Diensten - Training

Training

The European Peer Support Manual

Attitudes Drug Users

Training en onderzoek naar bejegening in verslavingszorg

Peer training in a multicultural environment


De kwaliteit van hulpverlening aan mensen met verslavingsproblemen begint bij het ontwikkelen van een visie en het hebben van vakkennis. Hiervoor hebben we een training in 3 blokken ontwikkeld.

BLOK 1

Algemeen (positie in samenleving)

  • geschiedenis verslavingszorg (vooral voor harddruggebruikers)
  • ontwikkeling vanuit zelforganisaties (AA e.d.)
  • plaats binnen de ggz (integratie psychiatrie vs. categorale verslavingszorg)
  • samenwerking justitie, maatschappelijk werk, maatschappelijke opvang, GGz
  • voor wie is verslavingszorg (beperking doelgroep)
  • maatschappelijke taak: overlastreductie?
  • drugwetgeving
  • is het zinvol? (doelen en resultaten, onderzoek ontwikkeling druggebruik, metingen resultaat interventies, aanbevelingen richting overheid [beleid en geld] en financiers [overheden, zorgverzekeraars, justitie]) 

Wat is verslaving?

Psychische en fysieke aspecten (onthoudingsverschijnselen, inclusief craving)

  • onderscheid tussen druggebruik en drugverslaving
  • drugs (soft + hard)  alcohol  medicijnen  gokken  eetverslavingen  sexverslaving
  • internetverslaving
  • softdrugs
  • harddrugs
  • ‘smart’drugs
  • het justitiële onderscheid (‘Opiumwet’)
  • effecten psychotrope stoffen:
    • bewustzijnverlagend
    • stimulerend
    • bewustzijnsverruimend
  • is verslaving een psychiatrische stoornis?
  • definitie
  • Gezondheidsaspecten gerelateerd aan
    • middel (directe fysieke gevolgen)
    • wijze van gebruik (spuiten, roken, snuiven, slikken)
    • leefstijl
Typisch: er zijn vele honderdduizenden problematische drinkers – maar er gaat relatief veel meer geld naar zorg voor enige tienduizenden problematische harddruggebruikers; tevens is het bereik van de verslavingszorg onder druggebruikers ligt veel hoger dan het bereik onder alcoholici Oorzaken: aard van de verslaving, maar ook maatschappelijke visie 

BLOK 2

Theorieën, visies op verslavingsproblemen, visies op behandeling:


Analyse: drug, set en setting (Zinberg, 1984)
·    het middel (farmacologie, aspecten als gewenning, verslaving, controleverlies)
·
   
de gebruiker (persoonsgebonden aspecten)
·    zijn/haar omgeving op micro, meso en macro niveau 

Omgeving/setting:

micro: de onmiddellijke omgeving van de gebruiker (familie, gezin, maar ook drugscene).

meso : lokale omstandigheden (lokale drughandel), lokaal en landelijk drugbeleid, aanwezigheid hulpverlening, wetgeving, sociale herkomst (klasse, relatie klasse en specifiek middelengebruik)

macro: internationale afspraken, economie van de drughandel, armoede versus welvaart

Onderlinge relatie drug, set en setting bij individuele problemen van gebruikers
  • waarom gebruiken jonge Antillianen vooral gekookte cocaïne
  • zelfmedicatie: druggebruik bij psychische problemen
  • cultuurhistorische invloeden op druggebruik
  • invloed drughandel op druggebruik

Benaderingen:

  • somatisch-medisch model (drug en in mindere mate gebruiker)
  • psychiatrisch-medisch model (gebruiker en in mindere mate drug)
  • sociale benadering (veel meer nadruk op setting)
  • het tekortschietende bio-psycho-sociale model

Aanbod verslavingszorg (voorbeelden)

  • outreachende hulpverlening (straathoekwerk)
  • opvang en zorg (huiskamer, dag- + nachtopvang, maatschappelijke opvang, inloop)
  • crisishulpverlening (24-uursdienst dak- en thuislozen, opname, interventie)
  • begeleiding (ambulant, reclassering)
  • medische interventies (vervangende middelen zoals methadon)
  • introductie (voorbereiding op behandeling)
  • behandeling (ambulant, deeltijd, klinisch [opnameafdelingen, behandelafdelingen, resocialisatie = halfweg afdelingen])
  • nazorg (ambulant)
  • maatschappelijk herstel (wonen, werken, scholing, financiën)
  • consultatie (ook voor omgeving verslaafde)
  • coördinatie (case-management, trajectbegeleiding)
  • deskundigheidsbevordering
  • preventie
  • voorlichting, informatie, advies
  • beleidsadvisering
Onderscheid tussen hulpaanbod gericht op behandeling/abstinentie (aanstaande ex-verslaafden) en hulpaanbod gericht op actuele druggebruikers (‘sociale’ verslavingszorg).Onderscheid tussen ‘cure’ (behandeling) en ‘care’ (zorg) komt vaak overeen met verschil tussen hoogdrempelige en laagdrempelige programma’s.

Hoe oordeelt de verslavingszorg over zichzelf?

  • 30 jaar vergeefs streven naar professionalisering
  • ‘Resultaten scoren’

BLOK 3

Expertise opbouw (beroepsgroepen)

  • artsen (medisch)
  • psychiaters, psychologen
  • verpleegkundigen
  • maatschappelijk werkers + reclassering
  • groepswerkers (sph)
  • diverse therapeutische disciplines in klinische behandelingen (o.a. gezinstherapeuten)
  • management
  • ‘ervaringsdeskundige’

Specifieke doelgroepen + doelgroepenbenadering (voorbeelden)

  • onderscheid naar gebruikt middel
  • onderscheid leeftijd
  • onderscheid man/vrouw
  • dubbele diagnose (Psychiatrische Zorg Drugs/P. Z. Alcohol: persoonlijkheidsstoornissen (borderline, ASP), schizofrenie, psychosen, Korsakov)
  • culturele herkomst (allochtonen)
  • laag begaafden
  • justitiële klanten (drang en dwang (SOV, BOPZ, Forensische VerslavingsKliniek)
  • jeugd
  • vrouwen met kinderen

Methoden (voorbeelden)


(plaats deze zelf onder drug, set of setting en plaats deze zelf onder ‘cure’ of ‘care’)
  • zelfhulpgroepen (AA, NA, ‘SMART’)
  • therapeutische gemeenschap (verschillende therapievormen)
  • individuele therapie (verschillende vormen)
  • vervangende middelen (medisch; methadon, buprenorfine)
  • gratis heroïne (medisch)
  • abstinentiemedicatie (Naltrexon)
  • gebruiksruimten
  • maatschappelijk herstel (voor ex-verslaafden en actuele druggebruikers)
  • justitiële reclassering
  • dwangbehandeling (SOV, BOPZ, TBS)
  • maatschappelijke opvang (prostitutieprojecten, dak- en thuislozenzorg)
  • straathoekwerk
  • peer-support
  • detox en motivatiecentrum
  • zelfcontrolemechanismen
  • harm reduction (bijvoorbeeld veilig spuiten, spuitenruil)
  • terugvalpreventie (o.a. cue-exposure)
  • begeleid wonen (voor ex-verslaafden en voor actuele druggebruikers)
  • schuldsanering

Cliëntdeskundigheid

  • ontwikkeling, visies en invloed van belangenorganisaties voor harddruggebruikers
  • uitvoering van de WMCZ binnen verslavingszorginstellingen
  • aansluiting van verslavingszorg bij leefstijl verslaafden
  • de grootste klacht van (ex-)cliënten: bejegening
  • pedagogiek vs. emancipatie
  • hoe vooroordelen veel aspecten van verslavingszorg bepalen
  • ontwikkelingen in de hulpvraag
  • leidt grotere invloed cliënten tot meer kwaliteit en betere resultaten?
  • cursus voor cliënten: ‘Effectieve omgang met je hulpverlener’
  • cliëntdeskundige vs. ervaringsdeskundige
  • hoe kan de cliënt kennis overdragen aan de hulpverlener?